Spomen-muzej “21. oktobar“: kolektivno sećanje, umetnost i identitet

Godišnja konferencija IC MEMO, jednog od 31 komiteta ICOM-a (Međunarodnog saveta muzeja), održana je u Tel Avivu i Jerusalimu od 14. do 18. oktobra, a u organizaciji Međunarodnog instituta za studije holokausta Masau, Ministarstva spoljnih poslova, Ministarstva obrazovanja i ICOM -a Izraela.

Katarina Babić, viši kustos Spomen-parka “Kragujevački oktobar“ prezentovala je rad na temu "The Memorial Museum October 21st: Collective Memory, Art and Identity" u okviru sesije “Memory, Art and Identity“ čiji je moderator bio dr Erik Somers, istraživač Instituta za proučavanje rata, holokausta i genocida (NIOD Institute for War, Holocaust and Genocide Studies) iz Amsterdama. Pored Džejmsa Janga u radu konferencije su učestvovali i stručnjaci iz Izraela, Velike Britanije, SAD-a, Irske, Kolumbije, Estonije, Italije, Holandije, Japana, Slovenije, Bangladeša.

U okviru prezentacije arhitektura modernizma u nekadašnjoj Jugoslaviji posmatrana kroz širi kontekst stvaranja sistema vrednosti i modela identiteta nacije, bila je u funkciji stvaranja slike progresivnog i modernog društva, ubrzane urbanizacije, industrijalizacije i tehnološkog napretka. Moderna arhitektura postala je sastavni deo jugoslovenskog  identiteta. Njen značaj je prepoznat i priznat od strane međunarodne stručne javnosti kao deo svetske istorije modernizma.

Jedan od najreprezentativnijih primera te prakse je zdanje Spomen-muzeja “21. oktobar“. Zgrada Muzeja predstavlja remek delo moderne arhitekture autora Ivana Antića i Ivanke Raspopović. Projekat zgrade izrađen je u duhu srpsko-vizantijskog stila izrađen je po uzoru na srpsku srednjevekovnu crkvu manastira Gračanice. Simbolikom arhitektonskih elemenata, kao i skulturama koje su postavljene oko i u  Muzeju, izražena je dramatičnost i beznadežnost sutuacije u kojoj su se našli taoci neposredno pred streljanje, i na sugestivan način preneta je na posetioca. Lična tragedija prerasla je u univerzalnu.

Kolektivno sećanje i kulturno nasleđe materijalizovani su u arhitektonskoj formi izuzetne snage koja potstiče na kontemplaciju o egzistencijalnim pitanjima, o apsurdnosti rata i vrednosti očuvanja mira. Kultura sećanja kao integralni deo individulanog i kolektivnog identiteta, ispoljila je svoj formalni i normativni aspekt pretočivši faktografska saznanja u jedan originalni kontekst uobličen u jedinstveno arhitektonsko zdanje Spomen-muzeja “21. oktobar“.